[NL] Reactie op Joost Zaat • VK d.d. 20 okt ’19

Ik heb er nooit een geheim van gemaakt: de reden dat ik de wetenschap verlaten heb is om burgers te helpen bij het verbeteren van hun gezondheid. Ik geef leefstijladviezen en heb, om meer impact te kunnen maken, een boek geschreven. Dat gaat over vasten, met achtergrond en duiding over eten en ons lichaam. Ik begreep uit de hyperlink onder aan zijn column dat Joost ook een boek heeft geschreven. En logisch ook: burgers lezen geen wetenschappelijke tijdschriften, wel boeken én de krant.

In zijn ad hominem reactie, komt Joost over als een door etablissement gedreven scepticus jegens medeprofessionals. Ik begrijp ik zijn oproep tot voorzichtigheid n.a.v het televisieprogramma (Dokters van morgen, aflevering ‘vasten’), maar dit item was al tweemaal eerder uitvoerig aan bod gekomen in deze krant. Ik betreur het dan ook dat hij het, bij gebrek aan verse munitie, op de man speelt. Het getuigt m.i. van intellectuele luiheid, te meer omdat zijn gedachtegang te kort door de bocht is.

Ik hou me gericht bezig met leefstijl, gezondheidsbevordering en het voorkomen van ziekte. Artsen werken aan het andere uiteinde van het spectrum, hun doel is om zieke mensen weer gezond te maken.

Waar Joost de plank in eerste instantie mis slaat is zijn reductionistische beoordeling ten aanzien van mij in relatie tot onderbroken vasten, enkel op basis van mijn wetenschappelijke publicaties. Als wetenschapper (doctor, Ph.D.) en huisarts zou Joost maar al te goed moeten weten dat de waarde van wetenschap niet zit in alleen maar onderzoek doen, in hokjes, en je beperken tot één thema. Het ‘beroep’ wetenschapper is van oudsher dynamisch en omvat veel velden. Het is niet voor niets dat wetenschappers herkend worden aan hun titel Ph.D.: philosophiae doctor.

Wat ik maar wil zeggen is, dat de doctorstitel een proeve van bekwaamheid is. Niets meer dan een certificaat dat laat zien dat je in staat bent om op systematische wijze informatie te verzamelen, de rationale erachter kunt onderbouwen, maar - niet onbelangrijk - dit ook in een bredere context kunt plaatsten. De toegevoegde waarde zit in valorisatie, verbindingen maken tussen thema’s en vakgebieden en bovenal het vertalen naar de praktijk: daar waar de burger er iets mee kan. Dit hoeft zich niet te limiteren tot één bepaald vakgebied, zoals het prikkelbare darmsyndroom, waarop ikzelf inderdaad promoveerde. Wat dat betreft denk ik dat, vanuit beider onze brede oriëntatie, de manier waarop we als professional te werk gaan, zich niet hoeft te beperken tot ons eigen Ph.D. vakgebied.

En dan intermittent fasting. Het valt niet te ontkennen dat de vastenhype bij een breed publiek enorm bijdraagt aan bewustwording over hoe wij in deze moderne tijd omgaan met eten en drinken. Het laat ons inzien dat een continu-eetrooster tussen 07:00u en 19:00u misschien toch wel minder voordelig voor ons lijf is, dan we graag zouden willen geloven. En hoewel in wetenschappelijke zin het vastenonderzoek pas zo’n decennium oud is en dus nog maar in de kinderschoenen lijkt te staan, is er inmiddels wel degelijk bewijs dat vasten een rol kan spelen bij het voorkomen, dan wel behandelen van westerse welvaartsaandoeningen. Wetenschappelijk bewijs, if you like. Iets wat vanuit de fysiologie ook goed te verklaren valt: o.a. suikerdepletie door vasten zorgt voor metabole veranderingen op verschillende niveaus.

Het valt niet te ontkennen dat de vastenhype bij een breed publiek enorm bijdraagt aan bewustwording over hoe wij in deze moderne tijd omgaan met eten en drinken.

Dat brengt me bij het discutabele onderwerp vasten en kanker. Het is niet zonder reden dat ik me daar eerder vanuit mijn expert-rol niet over uitte. Ik ben geen oncoloog, arts evenmin. Ik hou me gericht bezig met leefstijl, gezondheidsbevordering en het voorkomen van ziekte. Artsen werken aan het andere uiteinde van het spectrum, hun doel is om zieke mensen weer gezond te maken. Er is veel overlap tussen wat we doen, maar er zijn ook duidelijke verschillen en daar dienen we met individuele verantwoordelijkheid en wederzijds respect mee om te gaan.

Vasten geneest geen kanker. Kanker voorkomen doet het evenmin. Ziekte is een complex samenspel van erfelijke en omgevingsfactoren waarop je slechts in enige mate invloed op kunt uitoefenen door je leefstijl. Dat werkt twee kanten op: een leefstijl met een ongezond eetpatroon (veel bewerkt eten) en weinig beweging kan de kans op ziekte vergroten. Evengoed kan een gebalanceerde leefstijl de kans op ziekte verkleinen. Een ding moge duidelijk zijn: er is geen oorzakelijk verband tussen vasten en (de afwezigheid van) ziekte, zo ook kanker. Het onderzoek naar vasten als aanvulling bij de reguliere behandeling bij kanker bevindt zich nog in een pril stadium, we kunnen de preliminary results niet negeren, maar de tijd zal ons leren wat de echte waarde ervan zal zijn.

Wetenschap is van oudsher gedreven door nieuwsgierigheid en heeft een dynamisch karakter. Het is daarom jammer te zien dat sommigen meer gebaat lijken te zijn bij status quo, dan bij ontwikkeling. Is het angst voor het onbekende? Het moge toch duidelijk zijn dat de Nederlandse bevolking er in de afgelopen decennia zeker niet gezonder op is geworden; de impact van “meer bewegen en minder calorieën” blijft uit. Verandering en vernieuwing is noodzakelijk. Het is daarom juist belangrijk dat burgers op een toegankelijke manier worden geïnformeerd over de ontwikkelingen in de medisch-wetenschappelijke wereld. En natuurlijk dienen we daar ook op een verantwoordelijke manier mee om te gaan; iets waarvan de programmamakers zich vanaf het begin ter dege bewust waren.

Verandering en vernieuwing is noodzakelijk. Het is daarom juist belangrijk dat burgers op een toegankelijke manier worden geïnformeerd over de ontwikkelingen in de medisch-wetenschappelijke wereld.

Ik begrijp dat het op institutioneel niveau lastig kan zijn om snel te kunnen schakelen bij de opkomst van een nieuwe methode of trend. Maar ook de wereld is dynamisch en zij verandert snel. Het is daarbij goed te realiseren dat er een leven is buiten de klassieke medisch-wetenschappelijke bubbel. De “echte wereld” vergt dynamische professionals die soms buiten bepaalde kaders durven te treden, maar met een kritische blik, rekening houdende met bepaalde grenzen.

Laten wij, die de kennis in huis hebben, daarom vooral niet passief zijn, blijven afwachten en hopen dat het zich allemaal vanzelf oplost. Laten wij juist samen de toekomst creëren, door de krachten te bundelen en voorwaarts te gaan. Samen mensen helpen bij het realiseren van een gezondere leefstijl. Wetenschappers, artsen, diëtisten, leefstijlcoaches, burgers, en ja, ook influencers, en media. Want, zij bepalen in grote mate het gedrag van het volk. Vooruitgang gaat nooit zonder slag of stoot, maar we mogen nooit vergeten dat gezondheidsbevordering onze gezamenlijke missie is. Dit gaat niet over ons.

Stethoscoop af, ego opzij dus, als je durft.

Doctor – zonder aanhalingstekens – Samefko Ludidi

Samefko Ludidi is leefstijladviseur en auteur van de dr. Ludidi Vastenmethode. Hij promoveerde aan de Universiteit van Maastricht, op het prikkelbare darmsyndroom.